W dniu 26 kwietnia w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Lubaczowie można było wysłuchać wykładu zatytułowanego „Patroni roku 2024. Melchior Wańkowicz. Kazimierz Wierzyński”. Wykład poprowadziła Pani dr hab. Edyta Czop, prof. UR z Instytutu Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego, której zainteresowania badawcze obejmują historię państwa i narodu polskiego w XX i XXI oraz przemiany społeczne w tym okresie oraz prof. UR dr Andrzej Bonusiak.
Spotkanie rozpoczęło się przypomnieniem przez Pana Profesora Andrzeja Bonusiaka sylwetek patronów roku 2024 – Romualda Traugutta, Marka Hłaski, abp Antoniego Baziaka, Wincentego Witosa, Zygmunta Fortunata Miłkowskiego, znanego pod pseudonimem Teodor Tomasz Jeż, Witolda Gombrowicza, Czesława Miłosza, Władysława Zamoyskiego, Władysława Grabskiego
Następnie Pani Profesor Edyta Czop w przystępny sposób przedstawiła postacie dwóch wybitnych polskich pisarzy – Melchiora Wańkowicza i Kazimierza Wierzyńskiego. Zaczęła od rozważań na temat życia i dorobku literackiego Melchiora Wańkowicza, który jest znany głównie z reportaży wojennych oraz powieści historycznych. Jego twórczość była uznawana za ważny głos w literaturze polskiej, szczególnie w odniesieniu do historii i patriotyzmu.
Dowiedzieliśmy się, że Wańkowicz urodził się w 1892 r. w Kałużycach (dziś jest to wieś na Białorusi) i to tam w domu rodzinnym otrzymał wychowanie patriotyczne. Dzieciństwo i lata szkolne wspominał bardzo dobrze. Już jako młody chłopiec debiutował artykułami w prasie. Pierwsza wojna światowa przerwała jego karierę literacką. Początkowo nie brał udziału w walkach, z rosyjskiego wojska został zwolniony na podstawie sfałszowanego świadectwa zdrowia. Później był pełnomocnikiem Centralnego Komitetu Obywatelskiego Królestwa Polskiego do ewakuacji Polaków z terenów Rosji.
W maju 1918 brał udział w buncie przeciwko zawarciu porozumienia z Niemcami. Postawiony przed sądem polowym, został uniewinniony. Swoje przeżycia opisał w „Strzępkach epopei”. Okres międzywojenny to czas intensywnej pracy twórczej Wańkowicza. Publikował między innymi w „Kurierze Warszawskim”, „Wiadomościach Literackich” i „Kurierze Porannym”. Był doradcą reklamowym to on właśnie wymyślił słynne hasła: „Cukier krzepi”, „Lotem bliżej”. Po wybuchu II wojny światowej wyjechał do Rumunii, a następnie na Cypr i do Palestyny.
Od 1943 był korespondentem wojennym 2 Korpusu Wojska Polskiego, podróżował po Bliskim Wschodzie. W maju 1944 uczestniczył w bitwie pod Monte Cassino, za co odznaczony został Krzyżem Walecznych. Po wojnie Melchior Wańkowicz wyjechał do Londynu, gdzie współpracował m.in. z „Wiadomościami” oraz z „Dziennikiem Polskim”, tam też zaczął pracować nad swoją największą i najbardziej znaczącą książką „Bitwa o Monte Cassino”. W 1949 r. Wańkowicz wyjechał do Stanów Zjednoczonych, jednak nie odnalazł się jednak w amerykańskiej rzeczywistości. W 1958 roku powrócił do Polski.
Następnie prelegentka przedstawiła życie i twórczość Kazimierza Wierzyńskiego, poety, prozaika i eseisty, którego twórczość miała ważne miejsce w polskiej literaturze międzywojennej. Jego poezja była uznawana za nowatorską i eksperymentalną, a sam autor za jednego z najważniejszych przedstawicieli polskiego modernizmu.
Autor urodził się w 1894 r. w Drohobyczu. Naukę kontynuował w Stryju, Krakowie i w Wiedniu. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił na ochotnika do polskiej formacji wojskowej Legion Wschodni (dowodzonej przez generała Józefa Hallera), a po jej rozwiązaniu wcielony został do armii austriackiej. W 1915 r. dostał się do niewoli rosyjskiej, z obozu zbiegł w styczniu 1918, ukrywał się w Kijowie, gdzie wstąpił do tajnej Polskiej Organizacji Wojskowej, jesienią przedostał się do Warszawy.
W okresie międzywojennym był stałym współpracownikiem miesięcznika „Skamander”, „Wiadomości Literackich”, recenzentem literackim i teatralnym „Gazety Polskiej”, redagował „Przegląd Sportowy”, oraz tygodnik „Kultura” . Wiele wagi w swej twórczości poświęcał tematyce sportowej. We wrześniu 1939 został ewakuowany do Lwowa, następnie przedostał się do Francji, a później przez Portugalię i Brazylię do Stanów Zjednoczonych. W 1943 był założycielem i członkiem komitetu redakcyjnego „Tygodnika Polskiego” w Nowym Jorku. Po zakończeniu II wojny światowej pozostał na uchodźstwie. W 1964 wrócił do Europy, początkowo mieszkał w Rzymie, a następnie w Londynie, gdzie zmarł w 1969.
Podczas wykładu można się było zapoznać z wieloma interesującymi informacjami na temat tych dwóch pisarzy i ich wpływu na polską historię i literaturę. Była to inspirująca lekcja, która pozwoliła uczestnikom spotkania lepiej zrozumieć dorobek tych wybitnych twórców i ich działalność. Po zakończeniu wykładu uczestnicy mieli możliwość zadawania pytań oraz dyskusji na temat prezentowanych postaci.
Spotkanie odbyło się w ramach projektu pn. „Dla Niepodległej – Patroni 2024 r. – edukacja patriotyczna w woj. podkarpackim”, który realizuje Stowarzyszenie Studentów i Absolwentów Uniwersytetu Rzeszowskiego. Projekt ten został dofinansowany ze środków Biura „Niepodległa” w ramach Programu Dotacyjnego „Niepodległa”.
Działanie to ma na celu uświadomienie znaczenia Patronów dla lokalnej tradycji i narodowego dziedzictwa, krzewienie postawy patriotycznej, dumy z historycznego dziedzictwa Polski oraz przywiązania Polaków do idei wolności i niepodległości, zarówno na poziomie regionalnym, jak i lokalnym. Jednym z założeń jest cykl wykładów poświęconych Patronom roku 2024 r. w 10 miastach województwa podkarpackiego. Więcej informacji na temat projektu można uzyskać pod adresem www.ssiaur.pl.
