W dniu dzisiejszym zakończyliśmy uroczyste obchody Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu na Podkarpaciu.
27 stycznia o godz. 10:00 nauczyciele, pedagodzy, pracownicy instytucji kultury spotkali się w Muzeum Kresów w Lubaczowie z potomkami osób uratowanych z holokaustu. Po raz kolejny mieliśmy okazję wysłuchać wspomnień Ory Regev-Heumann, która opowiedziała o pełnej emocji sentymentalnej podróży śladami jej matki Pepki pochodzącej z rodziny Friedmanów. Mieszkali oni nad rzeką nieopodal lubaczowskiego młyna. W lipcu 2007 roku Ora odbyła pierwszą podróż do źródeł, do Lubaczowa w dawnej Galicji, co stało się początkiem długiej wyprawy w nieznane. Przez siedem lat zbierała informacje na temat przeszłości swojej matki, które opisała w książce „A rzeka nadal płynie”.
Historię życia swojego ojca Edmunda Łukawieckiego opowiedział Simon Lavee, który do Lubaczowa przyjechał z całą swoją rodziną. Opowiedział o tym, jak w październiku 1941 r. jego ojciec trafił w szeregi partyzantki, która dopiero zaczynała operować w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej. Łukawiecki został zaprzysiężony, a także otrzymał mundur i karabin. Znany był pod pseudonimem Łuk. W grudniu 1942 r. wywiadowcy AK dowiedzieli się, że na początku 1943 r. lubaczowskie getto ma być likwidowane. Wieść ta dotarła także do Mundka, który wyruszył z lasu, by ratować swoją rodzinę. Wtedy także poznał Chanę Bern, która uciekła z nim z getta.
Simon Lavee zaprezentował także krótki film przygotowany przez izraelską telewizję, podczas którego mogliśmy usłyszeć głos Mundka Łukawieckiego (zeznania składane w Yad Vashem) jak również głos Mauriego Hoffmana, dzisiaj mieszkającego w Australii, który wchodził w skład oddziału Mundka Łukawieckiego. Oddział Łukawieckiego podporządkowany był Marianowi Wardzie, komendantowi okręgu AK w Tomaszowie Lubelskim. O godz. 12:00 przedstawiciele władz samorządowych, instytucji, organizacji społecznych oraz potomkowie uratowanych z holokaustu spotkali się na Plebańskim Polu, gdzie złożyli wiązanki i zapalili znicze oddając hołd pomordowanym.
W tym samym dniu o godzinie 17:00 w naszej bibliotece odbyło się spotkanie autorskie z Andrzejem Potockim autorem książek, historykiem-regionalistą, dziennikarzem, animatorem kultury. Dorobek literacki Andrzeja Potockiego jest imponujący. Jest on autorem ponad trzydziestu książek, jego teksty znalazły się także w wydawnictwach zbiorowych, albumach i tomikach poezji. W swoich książkach porusza głównie tematykę dotyczącą historii społeczności żydowskiej (np. „Po tak wielu zostało tak niewiele… Żydzi w Podkarpackiem”, „Słownik biograficzny Żydów z Podkarpackiego”, „Żydzi w Podkarpackiem”) i innych grup etnicznych zamieszkujących Podkarpacie (np. „Księga legend i opowieści bieszczadzkich”).
Podczas spotkania w bibliotece przybliżył on historię i kulturę Żydów, którzy kiedyś zamieszkiwali Podkarpacie. Opowiadał o zabytkach ich kultury, synagogach i cmentarzach oraz miejscach Holocaustu. Przekazywał informacje o sztetlach podkarpackich, o zwyczajach, obrzędach, świętach żydowskich, a także kwestiach związanych z religią np. o Torze – pisanej ręcznie, na skórach koźląt, o żydowskich kapłanach i rabinach. Prelekcji towarzyszył archiwalny film o przedwojennej społeczności żydowskiej w Kolbuszowej, Rzeszowie i w Raniżowie.
W niedzielne popołudnie mieszkańcy regionu, jak również goście z Izraela, potomkowie rodziny Halpern, wzięli udział w spacerze „Śladami żydowskiego Lubaczowa”. Uczestnicy mieli okazję obejrzeć bogatą kolekcję judaików Muzeum Kresów, którą tworzą dzieła sztuki, przedmioty kultu religijnego, dokumenty, fotografie i rzeczy codzienne ludności żydowskiej zamieszkującej kiedyś teren powiatu lubaczowskiego. Następnie przeszli dawną ulicą Zamkową, Małym Łążkiem, na cmentarz żydowski, który powstał na początku XVIII w. Do dziś zachowało się około 1600 nagrobków, z których około 200 jest w stanie dobrym. 35 macew pochodzi z XVIII w., najstarsza – z 1728 roku.
Na rynku, w dawnej dzielnicy żydowskiej pani przewodnik opowiedziała, gdzie znajdowały się najważniejsze instytucje i urzędy żydowskie oraz synagoga. Uczestnicy spaceru przeszli także wąskimi uliczkami, jeszcze z dawną zabudową żydowską przez teren getta, w którym na kilka miesięcy zgromadzono kilka tysięcy Żydów tylko po to, by później wywieźć ich do obozów zagłady.
W dniu 30 stycznia gościem naszej biblioteki był Zenon Fajger historyk z Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, który podczas spotkania z młodzieżą opowiadał o Holokauście w Polsce. „Zagłada Żydów polskich w czasie II wojny światowej” to temat wygłoszonego przez niego wykładu, podczas którego przekazał wiele informacji dotyczących przeprowadzanych przez nazistów zbrodni na narodzie Żydowskim. Mówił o ustawach norymberskich, nocy kryształowej, organizacji gett i obozów koncentracyjnych, a także o masowych egzekucjach. Nie pominął kwestii związanej z ratowaniem Żydów, podkreślił, że wielką rolę odegrali Polacy, którzy nieśli pomoc z narażeniem własnego życia. Wykład wzbogaciła prezentacja pt. „Zagłada Żydów podczas II wojny światowej”.
Ostatnim punktem lubaczowskich obchodów Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu były warsztaty dla młodzieży „Śladami warszawskich Żydów” przygotowane przez bibliotekarki z Oddziału dla Dzieci w oparciu o książkę Cezarego Harasimowicza „Mirabelka”. W warsztatach uczestniczyła młodzież ze Szkoła Podstawowa Nr 2 w Lubaczowie oraz Społeczna Szkoła Podstawowa z Oddziałem Przedszkolnym w Załużu.
Uczestnictwo w obchodach Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu tak wielu osób jest świadectwem szacunku mieszkańców ziemi lubaczowskiej dla zamieszkujących tu niegdyś Żydów oraz pamięci o nich. Organizatorami Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu na Podkarpaciu byli:
– Miejska Biblioteka Publiczna im. Władysława Broniewskiego w Lubaczowie
– Muzeum Kresów w Lubaczowie
– Biblioteka Basznia Dolna
Zachęcamy także do obejrzenia wystawy pt. „Polacy ratujący Żydów podczas II wojny światowej” wypożyczonej z Instytutu Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie, która eksponowana jest w budynku naszej biblioteki do 09.02.2023 r.
