Od kilkunastu lat w rocznicę wyzwolenia obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau 27 stycznia 1945 roku przez Armię Czerwoną, na całym świecie organizowane są uroczystości upamiętniające wszystkie ofiary Holokaustu. Na terenie Województwa Podkarpackiego Międzynarodowy Dzień Pamięci o Ofiarach Holokaustu obchodzimy od 17 lat. W organizację obchodów od wielu lat włączają się instytucje kultury z terenu powiatu lubaczowskiego, m.in.: Miejska Biblioteka Publiczna im. Wł. Broniewskiego w Lubaczowie, Muzeum Kresów w Lubaczowie, Gminna Biblioteka Publiczna w Lubaczowie z s. w Baszni Dolnej, Towarzystwo Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich o. Lubaczów oraz Gminny Ośrodek Kultury w Narolu, a także lokalni włodarze tj. Starosta Powiatu Lubaczowskiego, Burmistrz Miasta Lubaczowa, Wójt Gminy Lubaczów, Burmistrz Miasta i Gminy Narol. Organizowane są sesje popularno- naukowe, wystawy, warsztaty, koncerty, spotkania z ocalonymi oraz ich potomkami po to, aby kolejnym pokoleniom przypominać czym był Holokaust.
Dzięki uprzejmości Nur Hadas szefowej sprzedaży międzynarodowej firmy Go2Films oraz Wojciecha Kocłowskiego z telewizji Canal+ Polska tegoroczne wydarzenia w bibliotece rozpoczęliśmy o godz. 9:00 projekcją filmu „Partyzant z aparatem Leica” opowiadającym o młodym żydowskim fotografie, Mundku Łukawieckim (związanym z Lubaczowem i ocalonym przez Józefa Kulpę), który podczas II wojny światowej dowodził oddziałem likwidującym kolaborantów i zbrodniarzy niemieckich. Pomagała mu żona, gospodyni domowa Hannah Bern. Po wielu latach ich syn Simon Lavee poznał prawdę. W filmie opowiada o losach swoich rodziców oraz wpływie okupacyjnych wydarzeń na dalsze życie rodziny. Punktem wyjścia są fotografie wykonane przez Mundka w czasie wojny. Autorzy w filmie wykorzystali świadectwo Mundka z 1997 r., wspomnienia jego bliskich, m.in: Mauriego Hoffmana (ostatniego towarzysza broni Mundka, który zmarł w Austarlii w 2023 r.), dra Itzhaka Weinberga jego asystenta, Tamary i Amosa Wolfsonów – sąsiadów, Ayelet Even-Tov najstarszej wnuczki Mundka i Hanny. W filmie pojawiają się także ujęcia z Lubaczowa oraz wypowiedzi lokalnych historyków: Zenona Swatka i Tomasza Roga. W projekcji filmu wzięła udział młodzież z LO oraz SP nr 2 w Lubaczowie.
O godz. 11:00 gościem lubaczowskiej biblioteki była Ora Regev-Heumann, córka żydowskich emigrantów z Polski, której matka mieszkała w Lubaczowie. Podczas spotkania autorskiego z młodzieżą ze szkół w Lisich Jamach i SP nr 1 w Lubaczowie oraz MOW w Lubaczowie, opowiadała o swojej książce pt. „A rzeka nadal płynie”. Była to kolejna wizyta Ory Regev w naszym mieście i koleje spotkanie z młodzieżą, podczas którego poruszane są zagadnienia związane z Holokaustem na naszych terenach.
Książka „A rzeka nadal płynie” opowiada o podróży do Lubaczowa, gdzie autorka szukała korzeni i odkryła historię swojej rodziny. Rzeka, która przepływa koło młyna w pobliżu domu jej matki, stanowi symbol przeszłości i wspomnień. Po rozmowach z mieszkańcami i wielokrotnych odwiedzinach w Muzeum Kresów, Ora dowiedziała się o tragicznym losie swojej rodziny, która zginęła podczas Holokaustu, a także o wojennej historii swojej mamy, o której Pepka nigdy nie chciała opowiadać.
O godz. 10:00 w Oddziale dla dzieci zostały zorganizowane warsztaty pn. „Historia wpisana w dramatyczne losy warszawskiego podwórka”. Tytułowa Mirabelka, w której cieniu dorastał autor książki Cezary Harasimowicz, zabrała w podróż w czasie uczniów klas 4 i 5 Społecznej Szkoły Podstawowej z Oddziałem Przedszkolnym w Załużu. Warsztatowicze biorąc udział w różnych konkurencjach, poznali kawałek historii żydowskiej ulicy Nalewki i trzech pokoleń jej mieszkańców, dowiedzieli się, m.in. kim są Żydzi, co to jest wojna, jak wyglądało życie w getcie, czym zasłynęła Irena Sendlerowa, a nawet zastanawiali się, dlaczego ciągle „dziwny jest ten świat, gdzie jeszcze wciąż mieści się wiele zła”.
Równolegle do wydarzeń w bibliotece, Muzeum Kresów w Lubaczowie zorganizowało spacery „Śladami żydowskiego Lubaczowa” będące doskonałą okazją, aby poznać historię żydowskiej społeczności, która miała znaczący wpływ na rozwój miasta przed II wojną światową. W Lubaczowie zachowało się kilka miejsc związanych z kulturą i historią Żydów, są to m.in. Rynek, niegdyś centralny punkt handlowy, gdzie żydowscy kupcy prowadzili swoje interesy, ul. Sobieskiego, gdzie znajdowały się liczne żydowskie sklepy, warsztaty rzemieślnicze i domy mieszkalne, miejsce po synagodze, czy cmentarz żydowski, ważne miejsce pamięci, gdzie znajdują się macewy z inskrypcjami w języku hebrajskim i jidysz.
Centralnym punktem obchodów było seminarium zorganizowane 24 stycznia 2025 r. przez Gminę Lubaczów w MDK w Lubaczowie, podczas którego poruszono wiele istotnych tematów. Dariusz Sałek z Muzeum Kresów w Lubaczowie w wykładzie „Żydzi lubaczowscy. Pamięć o ofiarach Holokaustu” przybliżył historię lokalnej społeczności żydowskiej. Ewelina Szumilak z Muzeum i Miejsce Pamięci w Bełżcu opowiedziała Akcji „Reinhardt” i obozach zagłady w Bełżcu, Sobiborze i Treblince. Dr Wojciech Hanus z IPN Oddział w Rzeszowie przedstawił sytuację Żydów na terenie Kreis Rawa Ruska, a wicestarosta Zenon Swatek wygłosił referat o eksterminacji ludności żydowskiej Lubaczowa i okolic w czasie II wojny światowej. Maria Magoń z Towarzystwa Miłośników Lwowa i Kresów Południowo-Wschodnich o. Lubaczów mówiła o Sprawiedliwych Ziemi Lubaczowskiej i projekcie zrealizowanym przez Towarzystwo w 2023 r. Na zakończenie głos zabrała Ora Regev-Heumann reprezentująca drugie pokolenie ocalonych z Holokaustu.
Seminarium zakończyło się przejazdem na Plebańskie Pole, gdzie odbyło się uroczyste złożenie kwiatów przy pomniku upamiętniającym ofiary Holokaustu. Zaprezentowano również efekty prac związanych z rewitalizacją miejsca pamięci oraz instalację przestrzenną, upamiętniającą żydowską społeczność Lubaczowa.