Zakład Historii i Kultury Żydów, Instytutu Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego, przez swoją działalność stara się pokazać w jaki sposób społeczność żydowska na przestrzeni wieków wrosła w dzieje i kulturę polską. Od dziewięciu lat jest organizatorem Obchodów Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holocaustu na Podkarpaciu, które wrosły już w wielokulturową symbolikę miasta Rzeszowa, a także całego województwa podkarpackiego. Stały się wizytówką tolerancji i otwartości na różnorodność kulturową i wyznaniową.

Inicjatorem i głównym organizatorem obchodów jest prof. Wacław Wierzbieniec, kierownik Zakładu Historii i Kultury Żydów Instytutu Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego, któremu bliska jest idea kultywowania wieloreligijności, wielonarodowości, tolerancji i dialogu międzywyznaniowego, jak również międzyetnicznego. Od lat inicjuje i propaguje wszelką działalność zmierzająca do przełamywania dystansów, zbliżenia na płaszczyźnie poszanowania i tolerancji oraz tworzenia warunków dla rozwoju badań naukowych, kreowania pamięci historycznej i wychowywania młodzieży w duchu poszanowania drugiego człowieka bez względu na jego inność. Merytorycznie nad przebiegiem obchodów czuwa prof. Elżbieta Rączy reprezentująca Uniwersytet Rzeszowski i Instytut Pamięci Narodowej Oddział w Rzeszowie. Koordynatorem podkarpackich obchodów jest Joanna Elżbieta Potaczek.

Obchody Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu na Podkarpaciu przez lata zyskały zwolenników i współorganizatorów w wielu miastach województwa podkarpackiego. Połączyły one we wspólnym działaniu wielu ludzi z terenu województwa, kraju, a także świata.

W organizację ich czynnie zaangażowani są lokalni działacze, propagujący historię i kulturę Żydów oraz stosunki polsko-żydowskie na terenie wielu miast i miejscowości Podkarpacia, reprezentujący m. in. organizacje: „Sztetl Dukla”, „Spotkanie Rymanów”, Centrum Historii Polski Żydów w Dynowie, Zbiory i Archiwum Rodziny Wesołowskich z Kolbuszowej, Towarzystwo Miłośników Ziemi Lubaczowskiej, Fundację im. Reni Spiegel, Fundację Antyschematy2, oraz instytucje samorządowe, edukacyjne i kulturalne z miast włączających się w obchody. W kwestię organizacji obchodów niezwykle zaangażowani są również studenci i doktoranci Instytutu Historii Uniwersytetu Rzeszowskiego.

IX Obchody Międzynarodowego Dnia Pamięci o Ofiarach Holokaustu na Podkarpaciu odbędą się w dniach 23-27 stycznia 2017 r. W organizację ich włączyło się 38 miast i miejscowości z terenu województwa, a w nich władze samorządowe, uczelnie wyższe i szkoły średnie, instytucje kościelne, kulturalne i edukacyjne, a także organizacje pozarządowe. Centralne obchody odbędą się w Rzeszowie dnia 27 stycznia 2017 r.

Przedsięwzięcie wzorem lat ubiegłych odbędzie się pod patronatem Marszałka Województwa Podkarpackiego Władysława Ortyla. Zorganizowane zostanie wspólnie z Instytutem Pamięci Narodowej Odział w Rzeszowie, Polskim Towarzystwem Historycznym Odział w Rzeszowie, Fundacją Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, Podkarpackim Kuratorium Oświaty, Podkarpackim Centrum Edukacji Nauczycieli, Kurią Diecezjalną w Rzeszowie, Prezydentem Miasta Rzeszowa, Prezydentem Miasta Krosna, Prezydentem Miasta Przemyśla, Prezydentem Miasta Tarnobrzega, Prezydentem Miasta Mielca, jak również z władzami samorządowymi, instytucjami i organizacjami (łącznie ponad 160 instytucji), które podjęły się jego organizacji na terenie poszczególnych miast i miejscowości województwa.

W minionych VIII obchodach udział wzięło 15 miast i miejscowości takich jak: Krosno, Dukla, Rymanów, Jarosław, Przeworsk, Markowa, Przemyśl, Bircza, Rzeszów, Lubaczów, Kolbuszowa, Sędziszów Małopolski, Dubiecko, Dynów. W tegorocznych obchodach weźmie udział 38 miast i miejscowości: Krosno, Przeworsk, Sędziszów Małopolski, Bircza, Błażowa, Grodzisko Dolne, Dydnia, Ustrzyki Dolne, Mielec, Sanok, Jarosław, Wielopole Skrzyńskie, Brzozów, Kołaczyce, Leżajsk, Baranów Sandomierski, Dębica, Dukla, Nowy Żmigród, Zarszyn, Nowosielce, Przemyśl, Łańcut, Gniewczyna Łańcucka, Dubiecko, Ulanów, Zagórz, Tarnobrzeg, Rymanów, Lesko, Lubaczów, Horyniec Zdrój, Kolbuszowa, Dynów, Bełżec, Strzyżów, Markowa, Jasło, Rzeszów.

Podczas centralnych uroczystości rzeszowskich uczcimy pamięć Żydów na cmentarzu żydowskim, a na Uniwersytecie Rzeszowskim odbędzie się wykład prof. Szymona Redlicha – historyka, wykładowcy Uniwersytetu Ben Guriona w Izraelu, pt. Znaczenie źródeł wywołanych dla badań historycznych oraz przedstawione zostaną relacje ocalonych z Holokaustu i ich rodzin. Podczas spotkania odbędzie się również promocja książki pt. Materiały źródłowe do dziejów Żydów w Rzeszowie w czasie okupacji niemieckiej, pod redakcją Elżbiety Rączy, Wacława Wierzbieńca i Grzegorza Zamoyskiego. Spotkaniu będzie towarzyszyć wystawa poświęcona pamięci rzeszowskich Żydów, autorstwa Marty Lasoty z Muzeum Uniwersytetu Rzeszowskiego. W godzinach popołudniowych na Uniwersytecie Rzeszowskim odbędzie się również wykład Lei Dror Batalion z Uniwersytetu w Hajfie, pt. Samuel Milka Batalion i jego wizja w kwestii poprowadzenia ocalonych z Holokaustu do nowego życia.

Uroczystości w Rzeszowie rozpocznie – mające już swoją tradycję – nabożeństwo w rzeszowskim Kościele Farnym, poświęcone zamordowanym Żydom z Podkarpacia, podczas którego zostaną odczytane nazwiska Żydów, którzy zginęli podczas eksterminacji oraz Polaków ukrywających ich – którzy zginęli wraz z nimi – nazwanych Sprawiedliwymi wśród Narodów Świata. Podobne nabożeństwo odbędzie się również w Jarosławiu. Nabożeństwo w intencji Ofiar Holokaustu oraz osób, które przyczyniły się do ich śmierci odbędzie się po raz pierwszy podczas obchodów dnia 25 stycznia 2017 r. w Gniewczynie Łańcuckiej.

W uroczystościach na całym Podkarpaciu wezmą udział goście reprezentujący różne organizacje i instytucje zarówno w Polsce jak i za granicą. Przyjadą reprezentanci środowisk żydowskich z różnych krajów świata, przedstawiciele środowisk naukowych i instytucji samorządowych. Przyjadą ludzie, którzy przeżyli koszmar Holocaustu ich potomkowie oraz osoby rodzinnie związane z Podkarpaciem. Gośćmi honorowymi przedsięwzięcia będą: Ludmila Bellina (Niemcy, Poczdam), Tamar Dor Ner (USA, Boston), Daphne Dor Ner (USA, Boston), Andriy Drach (Niemcy, Poczdam), Lea Dror Batalion (Izrael, Hajfa), Judit Elkin (USA, Miami), Margalit Goldstein (Izrael, Kfar Saba), Samuel Halpern (Izrael, Ashkelon), Tamar Halpern (Izrael, Ashkelon), Rachelle Halpern (USA, San Francisco Bay Area), Sally Mizroch (USA, Seattle), Naava Othnay (Izrael, Rehovot), Szymon Redlich (Izrael, Beer Szewa), Lucia Retman (Izrael, Hajfa), David Ringler z żoną (Izrael, Ramat Gan), Małka Shacham Doron (Izrael, Mitzpe Ramon), Iosif Shtatman z żoną (Ukraina, Lwów).

Wzorem lat ubiegłych obchody odbędą się we wszystkich zaangażowanych w przedsięwzięcie miastach i miejscowościach Podkarpacia. Będą tam miały miejsce różnorakie działania propagujące życie i Zagładę Żydów: sesje naukowe, wykłady, spotkania z ocalonymi z Holokaustu ich rodzinami i ratującymi Żydów podczas II wojny światowej oraz z osobami pamiętających i mogących przedstawić historie poszczególnych osób lub rodzin żydowskich mieszkających w danych miejscowościach. Ponadto w ramach obchodów odbędą się otwarcia wystaw, prelekcje, promocje książek, odsłonięcia pamiątkowych tablic, upamiętnienia miejsc po masowych eksterminacjach, modlitwy na cmentarzach żydowskich, nabożeństwa w intencji Żydów i Polaków zamordowanych podczas okupacji niemieckiej, programy słowno-muzyczne, koncerty i projekcje filmów.

Najważniejszym celem obchodów jest zachowanie pamięci o zamordowanych podczas Holokaustu Żydach z terenu województwa podkarpackiego. Niezwykle ważnym obszarem celów tego przedsięwzięcia, jest również aktywizacja i edukacja społeczeństwa Podkarpacia, szczególnie młodzieży. W obchody w poszczególnych miastach województwa czynnie włączyła się młodzież poprzez realizację różnych form edukacji historycznej takich jak: prelekcje, prezentacje multimedialne, programy słowno-muzyczne, przedstawienia relacji świadków historii czy upamiętnienia miejsc eksterminacji. Młodzież szkolna z wielu miast włączających się w przedsięwzięcie w okresie poprzedzającym obchody wzięła udział w licznych programach edukacyjnych, konkursach i spotkaniach dotyczących problematyki Holokaustu Żydów podkarpackich, jak również ich życia na tym terenie przed II wojną światową. Rozstrzygnięcia i przedstawienia realizacji tych działań będą miały miejsce podczas obchodów.

Podczas przedsięwzięcia w 38 miastach i miejscowościach Podkarpacia, głównym celem stanie się przedstawienie całemu społeczeństwu województwa prawdy o Zagładzie Żydów, poprzez spotkania z autentycznymi osobami które przeżyły koszmar Holokaustu oraz ich rodzinami. W ramach obchodów odbędzie się również szereg wydarzeń opisujących historię i kulturę Żydów, propagujących pamięć o Holokauście, kreujących pozytywne postawy i przestrzegających przez ksenofobią i totalitaryzmem.

Przedsięwzięcie to jest niezwykle ważnym wydarzeniem dla Podkarpacia, gdyż łączy wszystkich jego mieszkańców w duchu tolerancji oraz otwartości na różne wyznania i kultury.